ANSİLOPEDİK SÖZLÜK İLE İLGİLİ BİLGİLENDİRME

Dijital ortamda yayınladığımız bu sözlüğün geçmişi, İnternetin yaygın olarak kullanılmadığı 1980’li yıllara kadar gitmektedir. Ankara Üniversitesi Basın Yayın Yüksekokulu’nda henüz doçent iken ilk çalışmalarına başlamıştık asistan Aydın Uğur ile birlikte… Amacımız hem Türkçemizi hızla gelişen iletişim teknolojisinin etkisinden kurtarmak, hem de öğrencilerimize ve iletişim alanın çalışanlarına o güne kadar var olan iletişim alanındaki kavramların tanımını yaparak yardımcı olmaktı.

Aradan oldukça uzun zaman geçti; akademisyen olarak benim KKTC’ye DAÜ’ye görevli gitmem, Aydın Uğur’un da şehir ve Üniversite değişikliği derken sözlük çalışmalarımızın başında bırakmak durumunda kaldım. İstanbul’a geldikten epey sonra 2014 yılında, İstanbul’da bulunan yayınevlerinden Hiperlink’in o zamanki ortaklarından Yusuf Günışık bana; “Hocam, iletişim sözlüğüne ihtiyaç var; bu konuda çalışır mısınız?” dediğindeki benim yıllar önceki çalışmalarım aklıma geldi ve “Niye olmasın, benim zaten böyle bir projem vardı” dedim ve sözlük konusuna tekrar eğildim. Ansiklopedik sözlük projesini geliştirdim ve konuya parasal destek aramaya başladım. Çünkü hazırladığım sözlük projesinde ekipte uzman olarak 15 civarında akademisyen ve teknik ekipte görev alacak kişiler vardı. Maddi karşılığı olmadan herkesin gönüllü olarak çalışmasının çok verimli olamayacağını düşünüyordum. Gerçi ekibe aldığım akademisyenlerin böyle bir beklentisi yoktu ancak bunun çok uzun soluklu olmayacağı da açıktı. Görüştüğüm kurum ve kuruluşlardan olumlu cevaplar geliyordu, ancak genellikle “yapın getirin, biz basalım” deniliyordu. Kimisi projenin daha da kapsamlı olmasını istiyordu. Hatta Türkiye’de dil konusunda ilgili kurum olan Türk Dil Kurum’u da önce olumlu yaklaşırken, daha sonra uzun bekleyişlerin ardından çeşitli nedenlerde herhangi bir destek vermedi, veremedi!

Geçen bu süre içerisinde iletişim teknolojisi de hızla gelişti; basılı kitap olarak yapma yanında İnternet ortamında “Dijital Ansiklopedik Sözlük” yapma fikri gelişti. İlk proje tekrar gözden geçirildi; farklı üniversitelerde görev almam dolayısıyla, çekirdek kadro aynı kalmakla birlikte yeni üniversitelerde ilişki kurmada kolaylık olması bakımından o akademik çevrelerden destek aldım. Bir yandan da parasal destek alanlarını araştırıyordum. Bu arada ağır da olsa sözlük çalışmalarını da yürütüyordum alanın uzman akademisyenlerle. Öncelikle sözlük için kaynak taraması yapıldı; Türkçe ve İngilizce genel ve iletişim alanıyla ilgili kaynaklar; kitaplar, makaleler, İnternet kaynakları tarandı. Bu aşamada KKTC DAÜ iletişim Fakültesinde o zamanlar Doçent olan Bahire Özad’dan destek aldım…

2022 yılında Projeyi İLAD (İletişim Araştırmaları Derneği) üstlendi ve dijital ortamda 3000 dolayında sözlük çalışması için çalışmalara hız verdik. Bu konuda benim de yönetici olarak görev yaptığım Yeni Yüzyıl Üniversitesi İletişim Fakültesinde çoğunluğu araştırma görevlilerinden oluşan bir çekirdek ekip kuruldu. İşbölümü yapıldı; iletişim alanıyla ilgili konular araştırma görevlilerinin bölüm alanlarına göre ayrıldı; her bir alan için ayrıca uzman ekipler oluştu. Araştırma görevlileri bu ekiplerle birlikte çalışarak ansiklopedik sözlüğün ilk kavramlarını geliştirdiler. Ekiplerin çalışmaları, Proje sorumlusu olarak benim bilgisayarımda toplandı; Türkçe abece sıralamasına göre her harf için bir dosya hazırlayarak iletişim ile ilgili gelen tanımlamaları, ilk kontrolleri yapılarak dijital ortamda dosyalandı. Bu arada dosyalardaki kavramlar geliştikçe, çekirdek ekip ile birlikte yaptığımız toplantılarda, yapılan çalışmaları dijital ortamda geliştirdik, eksik kavramlar yeniden saptandı. Tekrar gözden geçirilen kavramlar dosyalar halinde teknik sorumluya verildi ve ortak İnternet ortamına yüklendi. Çekirdek kadromuz, dijital ortamda gözden geçirme sırasında eksik görülen kavramlar yeniden ilgili çekirdek kadroya verildi; gözden geçirilip son duruma getirildi. Son çalışma ise, İLAD üyelerinden ve Yeni Yüzyıl Üniversitesinden bir grup akademisyenin oluşturduğu ‘üst düzeltme ekibi’ tarafından gözden geçirilip genel kabul gördükten sonra sayısal ortamda yayınlanması sağlandı.

Yukarıdaki kısa açıklamadan da anlaşılacağı üzere, bu Ansiklopedik Sözlük çalışması uzun bir sürede, pek çoğu akademisyen olan iletişimle ilgili kişilerin gönüllü, özverili çalışmalarıyla ortaya çıktı. Bu uzun çalışma sürecinde katkısı olanları “katkıda bulunanlar” başlığı altında arayüzde ayrıca veriyoruz. Görüleceği üzere, pek çok kişinin katkısı var. Bu katkıda bulunanlar içerisinde ayrıca belirttiğim “çekirdek kadro”nun ise emekleri çok fazla! Başlangıçtan günümüze kadar Ansiklopedik sözlük çalışmasına katkıda bulunan herkese teşekkürlerimi sunuyorum. Onların katkısı olmasaydı bu çalışma ortaya çıkmazdı…

“İletişim Rehberi” ansiklopedik sözlük ile ilgili çalışmaların tarihi her ne kadar yıllar öncesine dayanmakla birlikte asıl yoğun çalışmalarımız, 10 yıldan fazladır kuruluş çalışmalarına da destek verdiğim ve içinde bulunmakla her zaman gurur duyduğum İstanbul Yeni Yüzyıl Üniversitesi ve İletişim Fakültesi akademisyenlerine başta Rektörümüz Prof. Dr. Yaşar Hacısalihoğlu olmak üzere destek, anlayış ve yardımları için teşekkürü bir borç bilirim. Bu çalışma aynı zaman da İstanbul Yeni Yüzyıl Üniversitesi İletişim Fakültesi’nin bir çalışmasıdır.

Bu çalışmanın, İLAD’ın desteğiyle yaşama geçirilmesi ve O’nun Web sayfasına bağlı olarak kullanıma açılması, bu çalışmanın devam edeceği konusunda en büyük güvencemiz! Bu tür devam eden projelerin tamamlanması, kullanıma açılması son derece önemli olmakla birlikte, 35 yıl önce Dr. Hıfzı Topuz’un önderliğinde kurulan İletişim Araştırmaları Derneği (İLAD) gibi köklü bir sivil toplum örgütünün çatısı altına alınarak, kullanıma sunulması ve güncellenerek yaşatılması da son derece önemlidir.

Tüm kullanıcılara hayırlı olsun…

Prof. Dr. Aysel Aziz

İletişim Rehberi Ansiklopedik Sözlük çalışma ekibi adına…

Ağustos, 2025